MCT-M/H nu ook in Spaans, Frans en Duits

De Multiculturele Capaciteiten Test Middelbaar / Hoger niveau (MCT-M/H) was er al in diverse talen, zoals Farsi, Arabisch, Tigrinya en Engels, en is nu ook vertaald naar Spaans, Frans en Duits. Omdat Duits de moedertaal is van Anja Rosner, was zij vanuit NOA betrokken bij de vertaling van de verbale MCT-onderdelen naar het Duits. “Achter elke vraag in de test ligt een doel en dat doel moet op een vergelijkbaar niveau ook terug te vinden zijn of herkenbaar zijn in de test in een andere taal.”

Doel & Context

“Voordat een test item vertaald kan worden, is het belangrijk om het doel van de context en de samenstelling van het item en de functie van de afleiders in de Nederlandse versie te ontleden.”

Van de acht subtests van de MCT speelt het (ver)taalaspect bij twee subtests een rol, namelijk bij de twee verbale subtests: Woordanalogieën en Woordrelaties. De andere zes subtests zijn non-verbaal. Belangrijk bij vertalingen van de verbale MCT-testonderdelen is dat de context hetzelfde is evenals de iteminhoud en de volgorde van de items. De volgorde is belangrijk omdat die in moeilijkheid oplopend is.

Analogieën

In de subtest Woordanalogieën gaat het om inzicht in de relaties tussen begrippen en hierbij wordt gebruik gemaakt van analogieën tussen eenvoudige woorden (voorbeeld: arm - hand = been - ?), maar ook van complexe analogieën. Ook is het belangrijk dat bij elke vraag rekening wordt gehouden met de functie van de afleider bij de vertaling van die afleider. Het gaat om de analogie van de activiteit en niet om het middel. Rosner: “Loslaten van de letterlijke vertaling kan noodzakelijk zijn om dezelfde moeilijkheidsgraad en met vergelijkbare afleiders te krijgen. Bij vertalen gaat het om nuanceverschillen die bepalend zijn voor de moeilijkheid en de taalverbanden. Het gaat niet om het juiste woord in de vertaling, maar om de relaties tussen begrippen die de kandidaat dient te leggen bij het beantwoorden van de vraag.”

Een ander belangrijk punt bij vertalingen is dat woorden en vragen geen andere lading of connotatie krijgen. Gebeurt dit wel dan meet je iets anders dan in de originele test en zijn de resultaten niet meer vergelijkbaar. Rosner: “Het was fascinerend om te zien welke afwegingen en inzichten bij het vertalen van een test noodzakelijk zijn. Het gaat constant om het proces achter de tekst. Een goede vertaling vraagt om een combinatie van gevoel voor taal en inzicht in de betekenis van de achterliggende doelen. Ik realiseer me nu hoe complex het vertalen van tests is.”